Risicomanagement en weerstandsvermogen

Voor de beoordeling van de financiële positie van onze gemeente wordt gebruik gemaakt van de kengetallen, zoals genoemd in art. 11 van de begrotingsvoorschriften (BBV). Ook de weerstandsfactor is uitgedrukt in de vorm van een kengetal.

Een goede toelichting op deze kengetallen en de betekenis daarvan voor de sturing door de raad is opgenomen in de publicatie 'Meerjarig financieel inzicht voor de raad - de samenhang tussen beleid en kengetallen' van de commissie BBV.

De kengetallen volgens art. 11 van de BBV voor 2022 en volgende jaren laten het volgende beeld zien:

De financiële kengetallen laten ten opzichte van de Begroting 2021, zoals die een jaar geleden door de raad is vastgesteld, een positieve ontwikkeling zien. De coronacrisis heeft geen directe weerslag gehad op de Arnhemse financiële positie. De belangrijkste reden hiervoor is het ruimhartige compensatiebeleid van het Rijk, waarmee incidentele tegenvallers opgevangen zijn. Naar verhouding van de omvang van de Arnhemse begroting is de schuld gedaald. Dit blijkt uit de schuldquote die voor de Begroting 2022 met twaalf procentpunt gedaald is ten opzichte van de schuldquote in de begroting van vorig jaar. Gecorrigeerd voor de verstrekte leningen is de daling tien procentpunt. Ook is de schuld per inwoner gedaald.

Behalve dat de relatieve schuld is gedaald, is het eigen vermogen gestegen. Hierdoor is de solvabiliteit toegenomen. In de primitieve Begroting 2021 lag deze nog op 12%. In deze begroting stijgt deze naar 16%. In alle komende begrotingsjaren zet deze verbetering door. Ook de weerstandsfactor is verbeterd. In de primitieve Begroting 2021 bedroeg deze 1,0 en steeg door naar 1,2 in het laatste begrotingsjaar. In deze begroting herstelt de weerstandsfactor zich naar 1,5.

De grondexploitaties leggen geen groot beslag op de Arnhemse begroting. Dit was in de Begroting 2021 al niet het geval en in de Begroting 2022 daalt dit ook nog licht. Het risico van het afwaarderen van grondexploitaties heeft daarmee slecht een beperkte impact op de Arnhemse financiële positie.

In 2022 is de begroting niet in structureel evenwicht doordat een deel van de structurele lasten via bestemmingsreserves incidenteel gedekt worden. In de latere jaren komt de begroting ook in structureel evenwicht en worden alle structurele lasten gedekt met structurele inkomsten.

De woonlasten stijgen in Arnhem veel minder hard dan in de rest van Nederland. Hierdoor bedragen de woonlasten in de Begroting 2022 94% van het landelijk gemiddelde waar dan in de Begroting 2021 nog 98% was.

In de raadsbrief van 11 mei 2021 hebben we aangegeven de financiële kengetallen te vergelijken met de risico-indeling van de provincie. De provincie hanteert daarbij drie categorieën.
Categorie A is het minst risicovol en categorie C is het meest risicovol. De uitkomsten voor de begroting 2022 zijn onderstaand vermeld. De kolom 'Gelders gemiddelde' is ontleend aan de begrotingsbrief 2021. Er zijn nog geen kengetallen beschikbaar voor het jaar 2022.

Tabel gehanteerd door de Provincie

Als aanvulling op deze verplichte kengetallen worden in de begroting en jaarrekening in aansluiting op de zogenaamde stresstesten van de 100.000+ gemeenten op vier aandachtsvelden nog een aantal andere kengetallen doorgerekend. Bij elk kengetal wordt door middel van een kleur aangegeven hoe hierop wordt gescoord: rood is kwetsbaar, oranje is punt van aandacht en groen is voldoende.

Uit deze kengetallen blijkt dat Arnhem op veel onderdelen goed scoort. De netto schuld per inwoner is wel rood, maar is verbeterd ten opzichte van de begroting van een jaar geleden.

Toelichting:
Bij het beoordelen van de bovenstaande kengetallen is belangrijk de kengetallen in onderlinge samenhang te bezien om uitspraken te kunnen doen over én de robuustheid van de begroting/rekening, én de robuustheid van de risicobuffers én de robuustheid van de balans.

Robuustheid van de begroting:

• De belangrijkste conclusie is dat de begroting vanaf 2023 structureel in evenwicht is;
• De begroting van de gemeente Arnhem is niet afhankelijk van de uitkomsten van de grondexploitaties;
• De Arnhemse belastingen bevinden zich onder het landelijk gemiddelde en bieden ruimte om in een uiterst geval de financiële positie te verbeteren.

Robuustheid van de buffers voor risico's in relatie tot het beschikbare weerstandsvermogen:

• Een belangrijke indicator is de weerstandsfactor die de verhouding uitdrukt tussen de beschikbare buffers (reserves die het weerstandsvermogen van de gemeente vormen) en de benodigde weerstandscapaciteit (het totaal van de berekende mogelijke nadelige financiële gevolgen van de risico's). De weerstandsfactor is gestegen en bevindt zich boven de 1,4. De daling van het risicoprofiel en de stijging van de algemene reserve dragen hieraan bij. De uitkomst van de weerstandsfactor voor de jaren 2023 - 2025 is relatief. Nieuwe risico's en mogelijke tegen- of meevallers die doorwerken op de omvang van de beschikbare weerstandscapaciteit kunnen invloed hebben op de weerstandsfactor. Er is voor wat betreft de weerstandsfactor geen sprake van een meerjarig bevroren situatie, maar een momentopname op basis van de inzichten op dit moment;
• Naast de directe buffers voor risico's zijn in de raad afspraken gemaakt over de toevoegingen aan de bestemmingsreserve solvabiliteit als extra versteviging van de financiële positie. Op basis van de huidige inzichten en voorziene toevoegingen loopt deze reserve op tot € 32 miljoen eind 2025.

Robuustheid van de balans:

• De solvabiliteit van onze gemeente bevond zich een aantal jaren op een zorgelijk niveau Een groeiend eigen vermogen, mede met de bestemmingsreserve solvabiliteit en de aanwezige risicobuffers hebben gezorgd voor een gestaag toenemende solvabiliteit.
• Voor een goede beoordeling van de solvabiliteit is het van belang de relatie met de kengetallen voor grondexploitatie te vermelden. De verliesname van meer dan € 100 miljoen op de grondexploitaties in de economische crisis van 2008 - 2013 heeft de balans structureel robuuster gemaakt. Het aandeel van de grondexploitatie op de totale begroting blijft beperkt waardoor een dergelijke verliesname nu geen risico is.
• Arnhem verbetert haar schuldpositie in de Begroting 2022. De schuldquote daalt aanzienlijk ten opzichte van de begroting van vorig jaar De verbetering van de schuldpositie zorgt voor een lagere druk van de rentelast op de Arnhemse begroting.