Risicomanagement en weerstandsvermogen

Het risicoprofiel wordt bepaald door te inventariseren welke risico's er bestaan, en wanneer ze zich voor doen welke nadelige financiële effecten ze voor onze gemeente zouden kunnen hebben. Om te kunnen bepalen wat de financieel nadelige gevolgen van deze risico's zijn, wordt van ieder risico een schatting gemaakt van de kans dat een risico zich voordoet en van het mogelijk financieel gevolg. Daarbij wordt voor de risico's in de exploitatie gebruik gemaakt van de volgende indeling:

Op basis van een inschatting voor alle risico's van de kans dat het risico zal optreden en het mogelijk financieel gevolg hiervan wordt met behulp van statistische kansberekeningen het mogelijke financieel gevolg van het risicoprofiel van alle risico's samen gesimuleerd. Die kansberekeningen zijn een hulpmiddel om te bepalen wat het bedrag is dat we als buffer aan moeten houden om risico's te kunnen afdekken, de zogenaamde benodigde weerstandscapaciteit.
Het grote voordeel van deze rekenmethodiek is dat gebruik gemaakt kan worden van het gegeven dat niet alle risico's zich tegelijkertijd voor zullen doen. Daardoor is het bedrag aan benodigde weerstandscapaciteit lager dan de optelsom van alle risicobedragen bij elkaar. Deze berekeningen zijn in combinatie met de beschikbare weerstandscapaciteit (de buffers voor risico's) de basis voor de hoogte van de weerstandsfactor.
Bij de bespreking van de begroting is het de gewoonte om grote betekenis toe te kennen aan de hoogte van de weerstandsfactor. Dat is ook logisch, omdat het een belangrijke indicator vormt voor de financiële positie. Hierbij past wel een duidelijke kanttekening. Het inschatten van risico's met daarbij behorende bedragen en kansen is per definitie geen exacte wetenschap. Ook de berekeningen die op basis daarvan plaats vinden zijn dat dus niet. Ze zijn een hulpmiddel om in totaliteit een bedrag te bepalen om als buffer voor risico's aan te houden. Enige relativering van de waarde van dit gegeven zeker tijdens deze coronacrisis is op zijn plaats.
Ook voor deze begroting zijn de risico's zijn geïnventariseerd om op die manier een beeld te krijgen van het risicoprofiel en benodigde buffer. In aanvulling op de gemeentebrede risico's en risico's van het grondbedrijf zijn daaraan de risico's die samenhangen met corona toegevoegd.

In de volgende tabel laat zien wat het totale beeld van de benodigde weerstandscapaciteit is:

Onderstaand worden de drie onderdelen van het risicoprofiel doorgelopen.

Gemeentebrede risico's
De actualisatie van gemeentebrede risico's voor de begroting 2022 levert in vergelijking met de risico's bij de jaarrekening 2020 het volgende beeld op:

• het risicoprofiel voor de begroting bestaat uit 95 risico's terwijl het risicoprofiel bij de jaarrekening 2020 bestond uit 85 risico's;
• de verschillen zijn daarbij als volgt:

• er zijn 15 nieuwe risico's;
• 1 risico is opnieuw opgenomen;
• 6 risico's zijn vervallen.

• voor de jaarrekening zijn er 75 financiële risico's die een effect hebben op de omvang van het weerstandsvermogen;
• van 20 risico's is geen financieel gevolg ingeschat, omdat dit nog niet duidelijk is of omdat beheersmaatregelen ervoor zorgen dat het financieel effect nihil is;
• een overzicht van 15 grote begrotingsrisico's die met name bepalend zijn voor de financiële omvang van de benodigde weerstandscapaciteit is opgenomen aan het einde van deze paragraaf. Deze risico's hebben op basis van de inschatting van de kans op voorkomen en het financieel gevolg de meeste invloed op het totale risicoprofiel.

Het risicoprofiel voor de gemeentebrede risico's is bij deze begroting met € 6,8 miljoen afgenomen ten opzichte van de jaarrekening 2020.

Deze daling is vooral veroorzaakt door de belangrijkste dalers en stijgers met een grote financiële impact, dit zijn:

Dalers:

• BENG-eisen onderwijshuisvesting

Het risico is vervallen, omdat de lasten hiervan zijn verwerkt in de begroting 2022;

• Herijking gemeentefonds en beschermd wonen

Het maximale herverdeeleffect is bijgesteld van € 18 miljoen naar € 15 miljoen. Dit is het verwachte nadeel op beschermd Wonen.

• Juridisch risico

Op basis van een juridische procedure is een uitspraak door de rechter gedaan waarbij de gemeente schadeplichtig is gesteld. Het risico is verlaagd doordat een deel van de aansprakelijkheidstelling door de verzekering wordt gedekt.

• Rijksmiddelen jeugd

Vanuit richtlijnen van het Rijk en Provincie zijn deze middelen opgenomen in de begroting en is het risico vervallen.

• Diftar lagere inkomsten

Het risico is vervallen. De systematiek van diftar is niet voortgezet.

• Fiscale risico Loonheffing

Het risico is vervallen, omdat er inmiddels een akkoord is bereikt met de Belastingdienst;

• Scalabor afwaarderingsrisic o

De kans op voorkomen van het risico is naar beneden bijgesteld van 50% naar 30%.

• Benodigde capaciteit SBR niet in lijn met begroting

Het risico is meegenomen met een kans van 50% en een bedrag zoals meegenomen bij de Perspectiefnota van € 1,5 miljoen.

Stijgers:

• Niet halen gewenste woningbouwontwikkeling en afspraken woondeal /onrendabele top /ontbreken voldoende dekking voor plankosten

In het risicoprofiel is rekening gehouden met twee risico's met betrekking tot de verstedelijkingsopgave. Eén in relatie tot een mogelijke gemeentelijke bijdrage voor onrendabele top woningbouwontwikkeling (ongekwantificeerd). Met de kosten voor dekking van plankosten is deels rekening gehouden in de begroting deels is hiermee rekening gehouden in het risicoprofiel.

• Aanpassing financiering BUIG door het Rijk onderdeel loonkostensubsidie

Als nieuw risico meegenomen met een kans van 90% en een bedrag van € 2,5 miljoen.

• Inkomensregelingen (BUIG); maximaal eigen risico

De kans van het risico is omhoog bijgesteld naar 70%.

• Scalabor detacheringsvergoeding

Dit risico was ongekwantificeerd, en is nu meegenomen met een kans van 50% en een bedrag van € 1,5 miljoen.

Nieuwe risico's zonder geldgevolg
Van de 20 in het risicoprofiel opgenomen risico's zonder geldgevolg zijn er bij deze begroting 3 nieuwe ongekwantificeerde risico's opgenomen. Bij deze risico's is nog niet duidelijk of en in welke mate ze zich zouden kunnen voordoen, verkort weergegeven zijn dit:

• Investeren binnenstad

Het risico van na-ijl effecten van de coronacrisis voor ondernemers in de Arnhemse binnenstad .

• Niet halen gewenste woningbouwontwikkeling en afspraken woondeal / onrendabele top

Het risico van ontbrekende middelen voor de onrendabele top.

• Stijging kosten van gemeentelijke vastgoedprojecten

De productie van bouwmaterialen is o.b.v. verwachting door de coronacrisis naar beneden bijgesteld. In de bouw blijft echter de vraag naar woningen en de daarvoor benodigde bouwmaterialen groot. Gevolg is dat de prijzen van bouwmaterialen en de kosten van gemeentelijke vastgoedprojecten kunnen gaan stijgen.

Coronarisico's
De financiële impactanalyse van juli bevat het meest recente overzicht van de impact van de corona crisis. Naast de concrete directe financiële impact is er nog altijd onzekerheid over de gevolgen van corona en het verdere verloop van de crisis. Bij de voorbereiding van de Begroting 2022 is de impact van corona voor 2021 dan ook opnieuw bezien en zijn ook de financiële effecten voor 2022 ingeschat. Tevens is nagegaan welke corona risico's nog in het risicoprofiel moeten blijven staan.
Dit levert het volgende beeld op:

• van de 29 risico's uit de vorige impactanalyse zijn er 13 komen te vervallen;
• het corona-risicoprofiel bij de begroting bestaat uit 16 risico's;
• voor de Begroting 2022 zijn er 14 risico's die een financieel effect hebben op de omvang van het weerstandsvermogen;
• voor 2 risico's is geen financieel gevolg ingeschat, omdat dit nog niet duidelijk is;
• een overzicht van de 5 grootste coronarisico's die met name bepalend zijn voor de financiële omvang van de benodigde weerstandscapaciteit is opgenomen aan het einde van deze paragraaf.

De impact van de totale coronarisico's is afgenomen met € 1,2 miljoen benodigde weerstandscapaciteit bij de Begroting 2022 ten opzichte van de Jaarrekening 2020.

De coronarisico's zijn in de begroting 2022 nog als een apart onderdeel opgenomen, bij volgende jaren worden deze risico's in het reguliere gemeentebrede risicoprofiel meegenomen.

Grondexploitatie risico's
In het Jaarverslag 2020 en de Financiële Jaarrapportage Projecten (FJP) 2020 is ingegaan op de wijzigingen in de regelgeving voor de grondexploitaties mede in relatie tot de verplichte tussentijdse winstnemingen. Dit zorgt ervoor dat er een onderscheid moet worden gemaakt tussen conjuncturele risico's (marktrisico's) en specifieke risico's per project. Om dit op een verantwoorde manier te doen wordt gebruik gemaakt van een checklist die aansluit bij de landelijke regelgeving van de Commissie BBV en het Handboek van de accountant.
Zoals gebruikelijk wordt het risicoprofiel van de grondexploitaties geactualiseerd bij de voorbereiding van het Jaarverslag 2021 en de FJP 2021. Het risicoprofiel, zoals opgenomen in deze begroting sluit aan bij het Jaarverslag 2020.

Conclusie risicoprofiel
Zoals toegelicht is het totale risicoprofiel, ten opzichte van eerdere inschattingen bij de Jaarrekening 2020, met € 8,0 miljoen gedaald.